Veraset ve İntikal Vergisi Hesaplama

Bu yazı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından paylaşılan 2020 yılı Mirasçıların Vergisel Yükümlülükleri Rehberi doğrultusunda hazırlanmıştır.

Veraset ve İntikal Vergisi Nedir?

Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı bulunan kişilere ait mallar ile Türkiye’de yer alan malların veraset (mirasçılık) yoluyla ya da ivazsız (hibe/karşılıksız) olarak herhangi bir şekilde bir kişiden diğer kişiye intikal etmesi (geçmesi) sonucu ortaya çıkan vergi türüdür.

Türk vatandaşlığı bulunan bir kişinin yurt içi ya da yurt dışı olduğuna bakılmadan aynı yollar ile mal edinmesi bu vergiye tabi olur.

Veraset ve İntikal Vergisi Oranları 2024

* Bir kişiye, anne, baba, eş ve çocuklarından (evlatlıktan evlat edinenlere yapılan ivazsız intikaller hariç) ivazsız (hibe) mal intikali halinde vergi, ivazsız intikallere ilişkin tarifede yer alan oranların yarısı uygulanarak hesaplanmaktadır.

**Şans oyunları ile gerçek veya tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişlerde kazanılan ikramiyelerde vergi oranı 1.1.2018 tarihinden itibaren %20 olarak uygulanmaktadır.

Veraset ve İntikal Vergisindeki İstisnalar Hangileridir?

• miras yoluyla elde edilen ev eşyaları ve aile hatırası olan kabul edilen tablo, madalya gibi mallar
• çocuklar ile eşten her birine düşen miras paylarının 2024 yılı itibariyle 1.609.552 TL’si, yalnızca eş olması durumunda miras payının 3.221.082 TL’si (Şehit yakınlarına bu tutarının bir katı daha fazla istisna tutarı sağlanır.)
• karşılıksız, hibe yoluyla verilen intikallerin ve şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerin 37.059 TL’si
• tüm sadakalar
• örf ile adete uygun olarak verilen geleneksel hediye ve cihazlar (gayrimenkuller hariç)
• dul ve yetimlere bağlanan aylıklar, toptan yapılan ödemeler ve ikramiyeler
• emekli ikramiyeleri
• bakanlar kurulunca sağlanan muafiyetler (ticari plaka sahiplerine dağıtılan tutarlar, vergi muafiyeti tanınan vakıflara sağlanan mallar vb.)

Veraset ve İntikal Vergisinde Örnek Hesaplama

Örnek: 2023 yılında vefat eden kişiden mirasçısı bulunan iki çocuğuna 1.100.000 TL miras kalmıştır. Her bir çocuğa kalan miras payından 334.534 TL istisna düşüldükten sonra kalan tutar veraset ve intikal vergisi matrahı kabul edilip tarife oranına göre vergilendirilecektir.

Her bir çocuğun miras payı % 50 (550.000 TL) olduğundan birisinin matrahı: 550.000 - 455.635 = 94.365 TL olur. Dolayısıyla bir mirasçının ödeyeceği toplam vergi: 94.365 X %1 = 943,65 TL olup, bu tutar verginin tahakkukundan itibaren 3 yılda her yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere altı eşit taksitte ödenir. Buna göre ilk taksit tutarı 157,27 TL olacaktır. Diğer mirasçı da aynı tutarda vergi öder.

Veraset ve İntikal Vergisi Hangi Durumlarda Oluşur?

Bir kişinin ölmesi, hukuken ölümüne karar verilmesi (gaiplik) ya da bir kişiye yaşarken bağış yapılması ilgili vergiyi doğurur.

Mirasçıların gaiplik kararı almak üzere mahkemeye başvuruda bulunabilmeleri için olay tarihinden itibaren; ölüm tehlikesi içindeyken kaybolma halinde en az 1 yıl, uzun zamandır haber alınamama halinde ise en az 5 yıl geçmiş olması şartı aranmaktadır.

Veraset ve İntikal Vergisinin Mükellefi Kimlerdir?

Gerçek ve tüzel kişiler ilgili verginin mükellefi olabilmektedir.

Veraset ve İntikal Vergisinden Muaf Tutulan Durumlar Nelerdir?

• Kamusal Muafiyetler: Kamu kurumları, kamu yararı amacı ile kurulan dernekler, yardım sandıkları gibi kurumlar vergisine bağlı olmayan kuruluşlar ile tüzel kişilere ait olup kamusal fayda sağlamak amacıyla eğitim, kültür, sanat gibi alanlarda faaliyet gösteren kuruluşlardır.

• Diplomatik Muafiyetler: Yabancı devletlerin ülkemizde bulunan elçilik ve konsolosluklarında görev alan ve ilgili ülkenin vatandaşı olan memurlar ile resmi görev için yine ülkemizde yer alan memurlar ve aile bireylerini kapsar.

Veraset ve İntikal Vergisinin Beyan Edilmesi

Ülkemiz sınırları içerisinde bulunan malların veya Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı bulunan kişilere ait malların veraset yoluyla ya da herhangi bir şekilde hibe/karşılıksız olarak bir kişiden diğerine geçmesi sonucu vergi işlemi doğar. Vergi işlemi nedeniyle gerçek ya da tüzel kişiler beyanname vermekle yükümlüdürler. 

Veraset yoluyla elde edilen mal için istisna tutarının altında kalsa bile beyanname verilmelidir. Karşılıksız verilen mallarda, istisna tutarının altında kalanları için beyanname zorunluluğu yoktur.

Veraset ve İntikal Vergisi İçin Verilen Beyannamede Dikkat Edilmesi Gerekenler

Verginin matrahı, Vergi Usul Kanunu’na göre hesaplanan değerden borç ve masrafların (vergi borçları, gazeteye verilen ilan giderleri vb.) düşürülmesi sonucu ortaya çıkar. Mükellefler ilgili malları Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nda yer alan değerleme ölçülerine göre değerleyeceklerdir. Bu kanunda değerleme ölçüsü belirtilmeyen mallar için Vergi Usul Kanunu’nun servetleri değerleme esasları dikkate alınır.

a-)Gayrimenkul Beyanı

1.1.1983 tarihinden öncesi için rayiç bedel, 1.1.1983 tarihinden sonrası için ilgili yıla ait emlak vergisi dikkate alınarak beyan edilir.

b-)Ticari Sermaye Beyanı

Bilanço esasına göre tutulan defterlerde ölüm tarihine denk gelen takvim yılı bilançosu ya da ölüm günü bilançosu öz sermaye olarak kabul edilir. İşletme hesabına göre tutulan basit usul vergilendirmelerde ise ölen kişinin ölüm tarihindeki ticari varlığı beyan edilir.

c-)Menkul Mal ve Gemi Beyanı

Menkul mal ve gemiler rayiç bedeller ile beyan edilir.

d-)Hisse Senedinin Beyanı

Hisse senedi borsada kayıtlı ise ölüm tarihinden önceki son üç senede borsada gördüğü en son işlem değeri baz alınır. Son üç yılda borsada işlem görmediyse ya da kayıtlı değil ise, üzerinde yer alan yazılı değer geçerli olur.

e-)Borç Senedinin Beyanı

Üzerinde yer alan yazılı değer geçerli olur.

f-)Yabancı Paranın Beyanı

Borsa rayiç bedeli ile beyan edilir. Borsa rayici yoksa Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilecek döviz kuruna göre belirlenir.

g-)Hakkın Beyanı

Tescile tabi tüm hakların değeri, tesisleri sırasında tapu siciline kaydedilen değeri esas alınarak beyan edilir.

Veraset ve İntikal Vergisinde Beyanname Nereye Verilir?

Veraset ve intikal durumlarında ölen ya da tasarruf yapan kişinin ikametinin bulunduğu vergi dairesine beyanname verilir. Karşılıksız olarak hibe yoluyla verilen durumlarda tasarrufu yapan tüzel kişilerin merkezlerinin bulunduğu vergi dairesi yardımcı olur.

Miras bırakanın veya bu tasarrufu yapan kişinin yerleşik adresi yabancı ülkede ise Türkiye’deki son ikametgâhının bulunduğu yerdeki vergi dairesi işlem için destek verir. Yurt dışında bulunan vatandaşlarımız beyannamelerini yurt dışındaki konsolosluklara verebilirler.

Veraset ve İntikal Vergisinde Beyanname Ne Zaman Verilir?

Veraset yoluyla meydana gelen intikallere ilişkin veraset ve intikal vergisi beyannamesi için verilen yasal süreler aşağıdaki tabloda yer almaktadır:

Karşılıksız intikallere ilişkin veraset ve intikal vergisi beyannamesi, malların hukuken iktisap edildiği tarihi izleyen bir ay içinde verilir. Veraset ve intikal vergisine ilişkin mükellefiyetlerde tahakkuk işlemi yapmak için beyanname verme süresinin sonundan başlayarak 15 gün beklenir. Beyanname bu süre içinde verilirse vergi ziyai cezası kesilmez ve gecikme faizi de hesaplanmaz. Ayrıca mükellefe tebliğ edilmek şartı ile yeniden 15 günlük süre verilir. 

Veraset ve İntikal Vergisinde Beyannameye Eklenecek Belgeler

• veraset ilamı (Mirasçılık Belgesi- Sulh Hukuk Mahkemesi ya da Noterden alınır.)
• vasiyetname
• borç ve masraflara ait belgeler
• ticari bilanço ve gelir belgesi
• gayrimenkuller için tapu fotokopisi ve emlak vergisi değerini gösteren, belediyeden alınan resmi belge
• ölüm ve mirasçılık bildirimi

Veraset ve İntikal Vergisinde Ödeme Yeri

Veraset ve intikal vergisi, tahakkukundan itibaren üç yılda ve her yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere toplam altı eşit taksitte ödenir. 

Şans oyunları, yarışma ve çekilişler nedeniyle oluşan vergi tutarlarına, düzenleyenler tarafından kesilen vergiler ise beyanname verme süresi içinde beyannamenin verildiği vergi dairesine ödenebilir.

Ayrıca vergi kimlik numarası veya T.C. kimlik numarası bildirmek şartıyla diğer vergi dairelerine, vergi tahsiline yetkili bankaların şubelerine ve PTT işyerlerine de ödenebilmektedir.

Veraset ve İntikal Vergisinde Ödeme Zamanına Ait Örnek Durumlar

Ölümü 10 Mart 2023 tarihinde gerçekleşmiş ve mükellefi Nisan ayında beyanda bulunmuşsa, ödemeler Mayıs ve Kasım aylarında olur. 

Mükellefin Temmuz ayı içinde beyanda bulunması halinde ise taksitler Kasım ayında başlar.

Yabancı Kişiler Veraset ve İntikal Vergisi Öder mi?

Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilerin Türkiye sınırları dışında bulunan mallarının, veraset yoluyla veya karşılıksız bir şekilde Türkiye’de ikametgahı olmayan yabancı şahıslara intikali bu verginin konusuna girmez.

Türkiye’de ikamet eden yabancı bir şahsa intikali ise veraset ve intikal vergisinin konusuna girer. Ayrıca yabancı kişiden yine yabancı bir kişiye Türkiye’de bulunan malın ivazsız intikali (karşılıksız) veraset ve intikal vergisine tabidir.

Veraset ve İntikal Vergisinde Mirasa Dahil Malların Mirasçılarca Tasarrufu

Bu şekilde elde edilen gayrimenkullerin devredilebilmesi ve üzerinde bir hak tesis edilebilmesi için, gayrimenkule ya da devri istenilen hisse ise yalnız bu hisseye isabet eden verginin tümünün ödenmesi veya vergiye karşılık (menkul mallar hariç) teminat gösterilmesi gerekir.

Menkul mallarda ise banka, kasa kiralama şirketleri, sigorta şirketleri gibi kurumlara devlet tarafından tevkifat (Vergiler üzerinde bölüşme/kesinti yapma anlamına gelmektedir) yapma görev ve yetkisi verilmiştir. Tevkifat yetkisi verilen kurumların, mükelleflere menkul mallarla ilgili para veya senet verebilmesi için bu verginin ödendiğine dair mükelleflerden belge alması istenir.